ट्रान्सपरन्सी इंटरनॅशनलने मंगळवारी २०२४ साली करप्शन परसेप्शन इंडेक्स (CPI) जाहीर केला, ज्यामध्ये देशांच्या भ्रष्टाचाराच्या पातळीवर आधारित रँकिंग सादर करण्यात आले आहे. या निर्देशांकाद्वारे सार्वजनिक क्षेत्रातील भ्रष्टाचाराचे मूल्यांकन केले जाते आणि १८० देशांची क्रमवारी जाहीर केली जाते. देशांना ० ते १०० या गुणांमध्ये मोजले जाते, ज्या देशाला अधिक गुण मिळतात तो इमाणदार मानला जातो आणि कमी गुण मिळवणारा देश भ्रष्टाचारी मानला जातो. चला तर, या वर्षीच्या अहवालात भारताचे स्थान काय आहे, ते जाणून घेऊया.
देशांचे गुण कसे मोजले जातात ?
प्रत्येक देशाचा स्कोअर १३ वेगवेगळ्या भ्रष्टाचार सर्वेक्षण आणि मूल्यांकनांमधून मिळालेल्या किमान ३ डेटा स्रोतांवर आधारित असतो. या स्रोतांमध्ये जागतिक बँक, जागतिक आर्थिक मंच आणि इतर प्रतिष्ठित संस्थांकडून गोळा केलेले डेटा समाविष्ट आहेत. CPI मोजणी प्रक्रियेचा नियमितपणे आढावा घेतला जातो, ज्यामुळे यादीतील सुसंगतता आणि विश्वासार्हता कायम राहते.
देश/प्रदेशाचा रँक
एखाद्या देशाचा रँक म्हणजे त्याच्या भ्रष्टाचाराच्या पातळीचे मूल्यांकन इतर देशांच्या तुलनेत. यामध्ये छोटे बदल आणि चढउतार सहसा महत्त्वाचे नसतात, पण कोणत्याही मोठ्या बदलामुळे देशाची रँकिंग बदलू शकते. यादीत स्थान मिळवण्यासाठी, एका देशाला CPI च्या १३ डेटा स्रोतांपैकी किमान ३ डेटा स्रोत असणे आवश्यक आहे. यादीतून एखाद्या देशाला वगळले जाणे म्हणजे तो देश भ्रष्टाचारमुक्त आहे, असे नाही.
सर्वात भ्रष्ट देश
CPI २०२४ च्या अहवालानुसार, सूडान हा जगातील सर्वात भ्रष्ट देश आहे, ज्याला केवळ ८ गुण मिळाले आहेत. सूडान १८० व्या स्थानावर आहे. त्यानंतर सोमालिया (१७९ व्या स्थानावर), व्हेनेझुएला (१७८ व्या स्थानावर), आणि सीरिया (१७७ व्या स्थानावर) या देशांचा समावेश आहे.
भ्रष्टाचार अत्यंत कमी असलेले देश
या वर्षी डेनमार्क सलग सातव्या वर्षी ९० गुणांसह सीपीआयमध्ये अव्वल ठरला आहे. फिनलंड (८८), सिंगापूर (८४), आणि न्यूझीलंड (८३) हे देश दुसऱ्या, तिसऱ्या आणि चौथ्या क्रमांकावर आहेत. लग्जमबर्ग, नॉर्वे, आणि स्वित्झर्लंड हे तीन देश ८१ गुणांसह संयुक्तपणे पाचव्या स्थानावर आहेत.
भारताचे स्थान
भारत २०२४ मध्ये ९६ व्या स्थानावर आहे आणि त्याला ३८ गुण मिळाले आहेत. मागील वर्षी भारत ९३ व्या स्थानावर होता, त्यामुळे भारताची रँकिंग तीन क्रमांकांनी घसरली आहे. भारताच्या शेजारी देशांची रँकिंग पाहता पाकिस्तान १३५ व्या स्थानावर आहे आणि त्याला २७ गुण मिळाले आहेत. चीन ७६ व्या स्थानावर आहे आणि त्याला ४२ गुण मिळाले आहेत.
आणखी काही महत्वपूर्ण बाबी
बांगलादेश १५१ व्या स्थानावर आहे आणि त्याला २३ गुण मिळाले आहेत. श्रीलंका आणि अफगाणिस्तान अनुक्रमे १२१ व्या आणि १६५ व्या स्थानावर आहेत.
अर्थात
CPI २०२४ ने जगभरातील भ्रष्टाचाराची स्थिती स्पष्ट केली आहे. डेनमार्क आणि इतर स्कॅन्डिनेव्हियन देशांचे राज्य प्रशासन आणि पारदर्शकतेच्या बाबतीत मोठे आदर्श आहेत. याउलट, सूडान आणि सोमालियासारख्या देशांना गंभीर सुधारणा करण्याची आवश्यकता आहे. भारत ९६ व्या स्थानावर असलेली स्थिती नक्कीच चांगली नाही. परंतु या रँकिंगमध्ये सुधारणा करण्यासाठी जागतिक पातळीवर प्रतिबद्धता आणि कठोर उपायांची आवश्यकता आहे. यावर विचार करत, भारताने भविष्यकालीन उपाययोजना आणि पारदर्शकतेला प्रोत्साहन देणारी धोरणे स्वीकारली पाहिजेत.
