विधानसभा निवडणुकीत महिला मतदारांवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी राजकीय पक्ष वेगवेगळी योजना राबवत आहेत. मध्य प्रदेश सरकारने सुरू केलेल्या ‘लाडली बहना योजना’च्या यशावरून महाराष्ट्रातील महायुती सरकारने याच धर्तीवर ‘लाडकी बहीण योजना’ सादर केली. या योजनेचा अप्रत्यक्ष परिणाम विधानसभा निवडणुकीवर दिसून आला. दिल्ली विधानसभा निवडणुकीतही अशाच पद्धतीने महिला मतदारांना आकर्षित करण्यासाठी राजकीय पक्षांनी विविध योजना जाहीर केल्या आहेत. सत्ताधारी आम आदमी पार्टीने ‘महिला सन्मान योजना’च्या अंतर्गत महिलांना आर्थिक मदत देण्याची घोषणा केली आहे, तर काँग्रेसने महिलांसाठी ‘प्यारी दीदी योजना’ आणली आहे.
आम आदमी पार्टीने महिला सन्मान योजनेत महिलांच्या खात्यात १००० रुपये जमा करण्याची योजना जाहीर केली आहे, आणि पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतर या रकमेची वाढ करून २१०० रुपये करण्याचे आश्वासन दिले आहे. दुसरीकडे काँग्रेसने महिलांना २५०० रुपये दरमहा देण्याचे आश्वासन दिले आहे. याशिवाय, विविध राज्यांनी महिलांसाठी राबवलेल्या कल्याणकारी योजना, ज्या निवडणुकीत महत्त्वाचा भूमिका निभावतात, त्या विविध राज्यांमध्ये दिल्या आहेत.
आंध्र प्रदेशमध्ये ‘वायएसआर चेयुथा’ योजना
आंध्र प्रदेशमध्ये ‘वायएसआर चेयुथा’ योजना लागू करण्यात आली होती. या योजनेत अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, इतर मागासवर्गीय आणि अल्पसंख्याक समुदायातील महिलांना ४ वर्षांच्या कालावधीत ७५ हजार रुपयांची आर्थिक मदत दिली जात होती. तथापि, या योजनेचा प्रभाव निवडणुकीवर फारसा दिसला नाही, आणि वायएसआर काँग्रेसला विधानसभेतील १७५ जागांपैकी फक्त ११ जागांवर विजय मिळाला.
पश्चिम बंगालमध्ये लक्ष्मी भंडार योजना
पश्चिम बंगालमध्ये तृणमूल काँग्रेसने लक्ष्मी भंडार योजना लागू केली होती. २५ ते ६० वयोगटातील अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती समुदायातील महिलांना दरमहा १२०० रुपये दिले जात होते. इतर मागासवर्गीय महिलांनाही १००० रुपये दिले जात होते. या योजनेचा अप्रत्यक्ष प्रभाव २०२१ च्या विधानसभा निवडणुकीत दिसून आला आणि तृणमूल काँग्रेसने २१५ जागांवर विजय मिळवला.
मध्य प्रदेशमध्ये ‘लाडली बहना योजना’
मध्य प्रदेशमध्ये लाडली बहना योजना लागू केली होती, ज्यात महिलांना दरमहा १२५० रुपये दिले जात होते. या योजनेमुळे भाजपा सत्तेत आली, आणि विधानसभा निवडणुकीत भाजपाला १६३ जागा मिळाल्या, ज्यामुळे सत्तास्थापन करण्यास मदत झाली.
हिमाचल प्रदेशमध्ये प्यारी बहना सुख सन्मान योजना
हिमाचल प्रदेशमध्ये काँग्रेसने महिलांसाठी ‘प्यारी बहना सुख सन्मान योजना’ लागू केली होती, परंतु निवडणुकीत त्याचा प्रभाव फारसा दिसून आला नाही, आणि काँग्रेसला पराभवाचा सामना करावा लागला.
‘आप’कडून पंजाबमधील महिलांना आर्थिक मदतीचे आश्वासन
पंजाबमध्ये आम आदमी पार्टीने महिलांना १००० रुपये प्रति महिना देण्याचे आश्वासन दिले होते. या योजनेचा प्रभाव विधानसभा निवडणुकीत दिसला आणि आम आदमी पार्टीने दणदणीत विजय मिळवला. तथापि, योजनेची अंमलबजावणी अद्याप केलेली नाही.
झारखंडमध्ये ‘मैया सन्मान योजना’
झारखंडमध्ये मुख्यमंत्री हेमंत सोरेन यांच्या नेतृत्वाखाली ‘मैया सन्मान योजना’ लागू करण्यात आली होती, ज्यात महिलांना १००० रुपये प्रति महिना दिले जात होते. या योजनेचा प्रभाव विधानसभा निवडणुकीत दिसून आला आणि झारखंड मुक्ती मोर्चेने ३१ जागांवर विजय मिळवला.
कर्नाटकमध्ये काँग्रेसची गृहलक्ष्मी योजना
कर्नाटकमध्ये काँग्रेसने ‘गृहलक्ष्मी योजना’ आणली, ज्यात दारिद्र रेषेखालील महिलांना २००० रुपये प्रति महिना दिले जात होते. या योजनेचा प्रभाव निवडणुकीत दिसला आणि काँग्रेसने राज्यात सत्तास्थापन केली.
तामिळनाडू स्टॅलिन सरकारची योजना
तामिळनाडूतील एम.के. स्टॅलिन सरकारने महिलांना आर्थिक मदत देणारी योजना सुरू केली, ज्याचा प्रभाव लोकसभा निवडणुकीत दिसून आला आणि द्रमुकने सर्व ३९ जागांवर विजय मिळवला.
छत्तीसगड भाजपाची ‘महतारी वंदन योजना
छत्तीसगडमध्ये भाजपाने महिलांसाठी ‘महतारी वंदन योजना’ लागू केली होती. यामध्ये महिलांना दरमहा १००० रुपये दिले जात होते, आणि त्याचा परिणाम लोकसभा निवडणुकीत दिसून आला. भाजपाने राज्यातील ११ जागांपैकी १० जागांवर विजय मिळवला.
महाराष्ट्रामध्ये ‘लाडकी बहीण योजना’
महाराष्ट्रातील लाडकी बहीण योजना महायुतीने लागू केली, ज्यामध्ये महिलांना दरमहा १५०० रुपये दिले जात होते. विरोधकांनी यावर टीका केली होती, परंतु योजनेचा प्रभाव विधानसभेच्या निवडणुकीवर दिसून आला आणि महायुतीने २३५ जागांवर विजय मिळवला.
ओडिशामध्ये महिलांसाठी सुभद्रा योजना
ओडिशात भाजपाने ‘सुभद्रा योजना’ लागू केली होती, ज्यात महिलांना ५० हजार रुपये दिले जात होते. या योजनेचा प्रभाव निवडणुकीवर दिसून आला आणि भाजपाने ७८ जागांवर विजय मिळवला.
अर्थात
या सर्व योजनांचा थेट परिणाम निवडणुकीच्या निकालांवर झाला आहे. दिल्लीतील आगामी विधानसभा निवडणुकीत महिला सन्मान योजनेचा प्रभाव कसा दिसतो, हे पाहणं महत्त्वाचं ठरणार आहे.
